İŞTAR'IN YERALTI DÜNYASINA İNİŞİ

          Mezopotamya’nın en önemli mitlerinden birisi Tanrıça İštar’ın ölüler diyarına inmesini anlatmaktadır. Tanrıçanın ölüler diyarına inmesinden önce Tanrı Tammuz (Sümerce Dummuzi) ile evlenmesi vardır. Tammuz’un İštar’ı elde etmesi iki biçimde anlatılmıştır. Bunlardan birinde çiftçi tanrı Enkimdu Tammuz’un rakibidir, diğerinde ise Tammuz tek taliptir. Öyküye göre, Tammuz tanrıçanın evinin önüne gelir ve içeri girmek için yaygara koparır. Tanrıça annesinin onayını aldıktan sonra banyo yapar, yağlar sürünür, kraliçelik giysilerini giyer, değerli mücevherler takınır ve damat adayına kapıyı açar. Tammuz, böylesine tutkuyla istediği evliliğin kendisinin cehennemin dibine atılmasına sebep olacağını bilmemektedir. Gökyüzünün hanımı olan İštar, cehennemde de hüküm sürmek arzusundadır. Bundan dolayı ölüler diyarına inmeye karar verir. Mezopotamya’nın İštar ve Tammuz ikilisi Yunanlar’a Aphrodite ve Adonis olarak geçmiştir.

           Sümer versiyonunda olduğu gibi mitosun Babilonyalı biçiminde de, İştar’ın ölüler dünyasına inişinin nedeni verilmemiştir; ama, şiirin sonunda, İştar salıverildikten sonra, Tammuz’un yer altı dünyasında hangi nedenle bulunduğu hakkında hiçbir açıklama verilmeden, onun İştar’ın erkek kardeşi veya aşığı olarak sunulmuştur. İştar’ın dönüşü olmayan ülkeye inişi mitosunun Babilonya versiyonunda cinsel verimliliğin, üretkenliğin, Tanrıçanın yeryüzünde bulunmayışı yüzünden yok oluşunun bir betimlemesi vardır. Tanrıçanın yer altına inişinin betimi, ana çizgilerinde, mitosun Sümerli biçimini izlemektedir; fakat içinde ilginç farklılıklarda bulunmaktadır. İştar yeraltı dünyasının kapısını çaldığında, içeriye alınmazsa kapıyı yıkma ve yer altı dünyasındaki ölüleri serbest bırakma tehdidinde bulunur. Şiirin bu pasajı bu sahneyi canlı bir biçimde anlatmaktadır.
Ey kapı bekçisi, kapını aç,
Kapını aç da girebileyim
Eğer açmazsan kapıyı
Böylece giremezsem içeri
Kapıyı kesin parçalayacağım
Sürgüsünü kopartacağım kesin
Kapı direğini parçalayacağım
Kapı kanatlarını söküp atacağım bilesin
Ölüleri kaldırıp ayaklandıracağım
Dirileri yesinler diye bırakacağım
Taki ölüler sayıca dirileri geçecek
Mitosun bu versiyonunda Tanrıça İştar, Sümerli versiyonunda olduğundan çok daha düşmanca ve tehditçi bir kişiliktir. Aynı zamanda, İştar’ıon ölüleri diriler üzerine salıvermesi tehdidinde, Babilonyalıların, dinlerinin oldukça belirgin bir özelliğini oluşturan ve pek çok afsunda karşılaşılan korkularını, ölülerin hayaletlerinden korkmaları olgusunu yansıtmaktadır. İştar, yedi kapıdan geçerken, Sümer versiyonunda olduğu gibi, her bir kapıda giysilerinin bir parçasını çıkarmaktadır. Babilonya versiyonunda, Tanrıçanın “ölümün gözlerinin” uğursuz bakışıyla, cesede dönüşmesini anlatan acıklı betimleme verilmemekle birlikte, geri dönmediği bildirilmekte ve bunu Pepsukkal’ın büyün tanrılara başvurması izlemektedir. Ea hadım Aşuşunamir’i yaratıp, Ereşkigal’i yaşamsuyu tulumunu kendisine vermesine razı etmesi için aşağıya yollar. Aşuşunamir afsunuyla Ereşkigal’i buna razı etmeyi başarır ve Ereşkigal’i veziri Namtar’a, isteksizce, İştar’ın üzerine yaşamsuyu serpilmesini buyurur. İştar salıverilir ve geri dönüş yolculuğu sırasında, daha önce her bir kapıyı geçerken bıraktığı süs eşyalarını ve giysilerini geri alarak gider. Ancak bir fidye ödemesi gerektiği yolunda bir değinmede bulunur. Ereşkigal veziri Namtar’a “Eğer tanrıça sana fidye belini vermezse, onu geri getir” der. Fidyenin neyin karşılığı olarak istendiği belirtilmemiştir, ama mitosun sonunda Tammuz’un sözünün edilmesi, oraya nasıl geldiğini açıklayan herhangi bir ipucu verilmemişse de Tammuz’un yer altı dünyasından geri dönüşünün fidyesi olduğu yolunda bi işaret gibi görünmektedir. Enlil’in yer altı dünyasına sürgün edilmesi ve İnanna’nın kendisiyle birlikte gelmesi hakkında bir Sümer mitosu bulunmaktadır. Dinsel törenlerde “Tammuz ile Eniri” sözleri aynı tanrının farklı adları olarak geçmiştir. Bu durumda mitosun gelişme sürecinde, Tammuz’un yer altı dünyasına artan bir önem kazanmaya başlamış olduğu ve bitkiler dünyasının ölüp yeniden doğmasıyla ilişkilendirilir.  

-yazı alıntıdır-